نشانه‌هایی که حاکی از تعمیر یا تعویض بردهای الکترونیک هستند
بردهای الکترونیک (Printed Circuit Board) که به اختصار به آن‌ها PCB گفته شده بردهایی پیچیده بوده که عملکرد دستگاه‌های دیجیتال امروزی را ممکن می‌کنند. بردهایی که به هر طرف نگاه کنید آن‌ها را می‌بینید. از لپ‌تاپ‌ها گرفته تا همین تلفن‌های هوشمندی که هر روز با آن‌ها سر و کار دارید و حتی ماهواره‌ها و لوازم و تجهیزات پزشکی. مسئله این است که حتی بهترین و پیشرفته‌ترین بردهای مدار چاپی هم تا همیشه دوام ندارند. بلکه این مدارها هم عمر مشخصی داشته و بعد از مدتی به تعمیر و حتی تعویض نیاز دارند. عوامل زیادی در طول عمر بردهای مدار چاپی تاثیرگذار هستند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توانیم به شرایط نگهداری، گرد و غبار، حرارت، مدت زمان استفاده و… اشاره کنیم. ما در این مطلب قصد داریم با بررسی برخی نشانه‌ها زمان تعمیر و تعویض بردهای مدار چاپی را مشخص کنیم. همراه ما باشید.
تعویض یا تعمیر بردهای مدار چاپی؟
سوالی که برای بسیاری از کاربران پیش می‌آید این است که آیا باید برد مدار چاپی دستگاه را تعویض کنند؟ یا تنها با تعمیر می‌توانند مجدد از آن استفاده کنند؟
این موضوع در هر کیس و شرایط متفاوت است و پاسخ یکسانی نمی‌توان به تمامی‌آن‌ها داد. بنابراین همیشه تعویض یا همیشه تعمیر جوابگو نیست. بلکه باید با سنجش وضعیتی که در آن هستید در این مورد تصمیم بگیرید.
دقت داشته باشید که همیشه هم امکان تعویض دستگاه‌های قدیمی وجود ندارد، به این خاطر که محدودیت بودجه یا منابع موجود در بازار اجازه چنین کاری را نمی‌دهد. بنابراین در چنین شرایطی مجبور به تعمیر قطعه هستید.
از طرفی برخی اوقات تعمیر مدار هزینه بیشتری از خرید یک مدار جدید به همراه دارد، در نتیجه در چنین وضعیتی بهترین کار خرید و تهیه یک نمونه جدید و نو است.
از طرفی روش نگهداری بردهای مدار چاپی تاثیر بسزایی در طول عمر این قطعات دارند. شما می‌توانید با رعایت و دنبال کردن برخی نکات ساده مدت زمان بیشتری از یک مدار بهره بگیرید. به عنوان مثال:
- مدیریت حرارت و گرما
- برطرف کردن مشکلات نوسان منبع انرژی و برق
- اجتناب از آسیب فیزیکی و ضربه شدید به دستگاه‌ها
- قرار دادن دستگاه در شرایطی بدون رطوبت و گرد و غبار
- و…
بله، همین موارد ساده هستند که طول عمر یک مدار را چندین برابر می‌کنند.
بی‌توجهی نسبت به نگهداری درست مدارهای PCB میتواند عواقب هزینه‌برداری برایتان به همراه داشته باشد. خرابی مدار PCB عملکرد کلی یک دستگاه را تحت شعاع قرار داده و قادر به از کار انداختن یک وسیله است. جدای از این، نگهداری نادرست خطراتی مانند آتش‌سوزی یا خطرات الکتریکی هم به همراه دارد. در نتیجه آگاهی از روش‌های تعمیر و همچنین نگهداری صحیح این دستگاه‌ها میتواند شما را چند پله‌ای جلوتر قرار دهد. به علاوه اینکه دردسرتان را کمتر می‌کند.
5 نشانه‌ای که حاکی از تعمیر یا تعویض بردهای الکترونیکی هستند
علامت‌هایی که در ادامه بررسی می‌کنیم نشان می‌دهند که برد PCB آسیب دیده و به تعمیر یا حتی تعویض نیاز دارد. علامت‌هایی که حاکی از نقص در عملکرد یک مدار الکترونیک هستند. همچنان همراه ما باشید.
- قطع شدن متناوب جریان برق
احتمالا تا به حال با این مشکل مواجه شده‌اید که انرژی و جریان الکتریکی دستگاه قطع می‌شود. اولین کاری که باید انجام دهید پیدا کردن علت ماجراست. دلیل اینکه چرا جریان برق قطع می‌شود. بنابراین:
- ببینید که آیا منبع تغذیه به درستی کار می‌کند یا کابل آن به شکل صحیح متصل شده است یا خیر.
- بخش‌های لحیم‌کاری شده را بررسی کنید. گاهی اوقات اتصالات شل و آن‌هایی که به خوبی لحیم نشده‌اند تنها علت خرابی هستند. به علاوه اینکه در این مرحله بخش‌هایی مانند اتصالات فیوزها، تنظیم‌کننده ولتاژ و همچنین دیودها را به خوبی بررسی کنید.
بعد از اینکه مشکل کار را پیدا کردید وقت آن است که آن را برطرف کنید. چطور؟ به نکات زیر دقت کنید:
- اگر لحیم‌کاری نادرست علت ماجرا باشد می‌توانید با لحیم‌کاری اتصالات شل را درست کنید.
- اگر منبع تغذیه مشکل داشته باشد می‌توانید با تعویض آن قدم بزرگی در تعمیر دستگاه بردارید. به همین راحتی.
- داغ شدن بیش از اندازه و علائم سوختگی بر روی مدار
فقدان تهویه مناسب یا قرار گرفتن در معرض دمای بالا یکی از اساسی‌ترین دلایل آسیب به مدارهای الکترونیکی است. دقت کنید که گرم شدن قطعات مدار میتواند به راحتی باعث سوختگی شود، به ویژه در قطعات حساسی مانند خازن‌ها، مقاومت‌ها و دیودها.
برای اینکه میزان حرارت و دمای مدار و دستگاه را کنترل کنید می‌توانید از راه‌کارهایی که به خنک شدن دستگاه منجر می‌شوند کمک بگیرید. برای اینکار مطمئن شوید که تهویه و جریان هوای مناسبی در فضا وجود دارد. همین مسئله به اندازه چشمگیری دما را کاهش می‌دهد. به علاوه اینکه طراحی و مونتاژ دستگاه را به منظور دارا بودن تهویه مناسب بررسی کنید. همچنین می‌توانید با استفاده از فشار هوا گرد و غبار اضافی را از روی دستگاه پاک کنید تا هوا بهتر رد و بدل شود.
در صورتی که بعد از انجام این کارها هنوز هم PCB مرتبا داغ می‌کند یا نشانه‌های سوختگی را در بخش‌های مختلف مدار مشاهده می‌کنید بهتر است که آن را به طور کلی عوض کنید.
- قطعات خراب یا از کار افتاده
یک مدار الکترونیک PCB از اجزای کوچک و بزرگ متعددی ساخته شده است. قطعاتی که هر کدام وظیفه مشخصی بر عهده دارند و عملکرد کلی مدار را تضمین می‌کنند. در نتیجه زمانی که تنها یکی از همین قطعات از کار بیفتد باید منتظر از کار افتادن مدار باشید. به این خاطر که این قطعات تاثیر مستقیمی بر شیوه کار یکدیگر می‌گذارند.
گاهی اوقات می‌بینید که مدار PCB مثل همیشه و آن طور که باید کار نمی‌کند. به قولی یک جای کار می‌لنگد. در چنین شرایطی مطمئن باشید که یکی از قطعات داخلی مدار با مشکل مواجه شده یا از کار افتاده است. چطور می‌توانید در مورد این موضوع مطمئن شوید؟
- می‌توانید با استفاده از یک مولتی‌متر عملکرد قطعات مدار را به صورت جداگانه بررسی کنید.
- اتصالات مدار را بررسی کنید تا مطمئن شوید همگی به درستی در سر جای خود لحیم شده‌اند.
- به دنبال آثار آسیب دیدگی و شکستگی بر روی مدار باشید.
همان‌طور که در مطالب پیشین گفتیم لحیم‌کاری درست شیوه عملکرد صحیح یک مدار را مشخص می‌کند. در صورتی که فرایند لحیم‌کاری به خوبی انجام نشود قطعات به خوبی سر جای خود قرار نمی‌گیرند و این میتواند مشکلات متعددی برای برد به همراه داشته باشد. لحیم‌کاری به قدری اهمیت دارد که در صورت عدم توجه کافی به آن ممکن است جریان مدار قطع شود، دستگاه از کار بیفتد و حتی باعث سوختگی بخش‌های مختلف مدار شود.
- آسیب‌دیدگی و زنگ‌زدگی قابل رویت
دقت کنید که آسیب‌دیدگی‌های قابل رویت می‌توانند نشان‌دهنده آسیب‌دیدگی جدی مدار باشند. از ترک‌ها گرفته تا شکستگی‌های کامل، مشاهده تراشه در مدار و حتی اجزای خمیده شده همگی به معنی وجود یک مشکل هستند.
- جدای از آسیب‌های فیزیکی رایج مانند ترک خوردگی‌ها یا حتی براده‌ها، به دنبال نشانه‌های ظریف‌تری از خوردگی، تغییر رنگ، رطوبت و… باشید.
- تنها یک قسمت برد را بررسی نکنید بلکه این کار را با تمامی قسمت‌ها انجام دهید و با دقت همه بخش‌ها را بازرسی کنید. برای اینکه کارتان را راحت‌تر کنید این بررسی را مرحله به مرحله انجام دهید. به عنوان مثال ابتدا هر قطعه روی برد را بررسی کنید، سپس به سراغ لحیم‌کاری‌ها بروید، بعد به دنبال شکستگی‌ها باشید و… به علاوه اینکه در طول این مسیر تمامی مشاهدات خودتان را ثبت و یادداشت کنید.
- یکی دیگر از کارهایی که می‌توانید انجام دهید این است که خودتان برد را به آرامی تحت فشار و خمیدگی قرار دهید. این کار باعث شده قطعاتی که شل هستند یا اتصالات ضعیفی دارند جدا شوند. بنابراین کارتان در پیدا کردن ایرادات راحت‌تر می‌شود.
در نهایت زمانی که بخش‌های آسیب‌دیده را شناسایی کردید می‌توانید آن‌ها را با قطعات جدید جایگزین کنید. همچنین در صورت سالم بودن قطعه می‌توانید تنها لحیم‌کاری آن را مجددا با ظرافت و دقت بیشتری انجام دهید. دقت کنید در صورتی که شکستگی و آسیب جدی و گسترده باشد باید به ناچار تمام PCB را عوض کنید.
- افت ولتاژ
آیا اخیرا عملکرد دستگاه‌تان تغییر کرده؟ یا غیرقابل پیش‌بینی شده است؟ یا اینکه به نظر خراب می‌رسد؟ همه این‌ها میتواند نشان‌دهنده مشکلات افت ولتاژ باشد. ساده‌ترین روش برای بررسی مشکلات ولتاژی مدار این است که از یک مولتی‌متر استفاده کنید. همچنین می‌توانید اتصالات ناخواسته بین قطعات مجاور را پیدا کنید. دقت کنید که مدار باز مقاومت بی‌نهایت را نشان می‌دهد. این در حالی است که مدار بسته مقاومت کمتری از خود نشان می‌دهد.
نکات پایانی پیرامون نشانه‌های حاکی از تعمیر یا تعویض مدارهای الکترونیک
همان‌طور که دیدید مدارهای الکترونیک PCB قطعات بسیار ظریفی دارند. فرقی نمی‌کند تعمیر باشد یا تعویض، قبل از هر چیز ابتدا باید مشکل کار را پیدا کنید. سپس می‌توانید در صورت امکان تنها با عوض کردن بخشی جزئی کل مدار را نجات دهید. اما در صورتی که آسیب‌ها جدی‌تر باشند باید به طور کلی مدار را عوض کنید و یک نمونه نو را جایگزین کنید. اگر در این زمینه به اطلاعات بیشتری نیاز دارید می‌توانید با کارشناسان ما در تماس باشید.
سوالات متداول
- آیا می‌توان مدار چاپی PCB با آسیب‌دیدگی‌های متعدد را تعمیر کرد؟
بله، شما می‌توانید در چنین شرایطی هم مدار را تعمیر کنید. اما در نظر داشته باشید که به دلیل آسیب‌های زیاد مدار طول عمر زیادی نخواهد داشت و ممکن است تعمیر آن از خرید یک نمونه جایگزین هزینه بیشتری برایتان داشته باشد.
- چطور می‌توان متوجه شد که یک قطعه به جایگزینی نیاز دارد؟
برای این موضوع باید بررسی‌های مرحله‌ای متعددی انجام دهید. از بازرسی بصری گرفته تا استفاده از مولتی‌متر (Multimeter) یا اسیلوسکوپ (Oscilloscope) به منظور عیب‌یابی مدار. در این صورت می‌توانید عملکرد قطعات را تست کنید و برای تعویض آن‌ها تصمیم بگیرید.
- آیا باید مدارهای الکترونیک قدیمی را جایگزین یا بروزرسانی کنید؟
تعویض کلی یک مدار PCB به فاکتورهای متعددی بستگی دارد. از طول عمر مدار گرفته تا عملکرد آن، قابل دسترس بودن قطعات، هزینه تعمیر و نگهداری و… در نتیجه می‌توانید ببینید که تعویض مدار منطقی‌تر است یا تعمیر آن.
منبع : circuits-central
